Żeń-szeń (Panax gingsen)
Na wstępie chciałem trochę rozjaśnić i uporządkować nazewnictwo z jakim możemy się spotkać dotyczące tej wspaniałej rośliny. Jej nazwa naukowa to Panax Gingsen, czyli gatunku byliny, z której chiński, koreański, czerwony i biały żeń-szeń są produkowane. Chiński i koreański żeń-szeń to te same rośliny uprawiane w różnych regionach i z tego to powodu mają nieco inne właściwości, według medycyny chińskiej. Biały żeń-szeń to suszony lub sproszkowany korzeń żeń-szenia Koreańskiego, natomiast czerwony żeń-szeń to ten sam korzeń żeń-szenia koreańskiego, który jest najpierw parzony i suszono na ciepło lub słońcu. Czerwony żeń-szeń jest nieco silniejszy i bardziej stymulujące w organizmie, niż biały.
Żeń-szeń Koreański należy do rodziny Araliacea (araliowatych) grupy, która obejmuje również ściśle związanych i nim żeń-szeń amerykański (Panax quinquefolius) oraz żeń-szenia syberyjskiego (Eleutherococcus senticosus). Zarówno żeń-szeń amerykański jak i syberyjski mają bardzo zbliżone właściwości do żeń-szenia Koreańskiego, choć w organizmie dają różne efekty teraupetyczne. Kończąc wstęp z kronikarskiego obowiązku należy jeszcze wspomnieć o kilku roślinach które dzięki właściwością adaptogennym w potocznym nazewnictwie określane są jako: żeń-szeń Peruwiański (Maca), Indyjski (Ashwagandha), i dla ubogich (Codonopsis Plilosula)
Trzy letnia roślina
Żeń-szeń wymaga gleb zasobnych w próchnicę i przepuszczalnych. Wystarczy typowa gleba ogrodowa taka jak pod uprawę warzyw o odczynie słabo kwaśnym (pH 5,5-6,5). Warunkiem uzyskania dobrej uprawy jest jej przepuszczalność. Dobre warunki spełnia podłoże z dodatkiem gruboziarnistego piasku i żwiru. W uprawie amatorskiej stosowane są dwie metody uprawy: leśna i polowa. Zaletą pierwszej jest niski koszt założenia plantacji, wadą konieczność posiadania odpowiednio zadrzewionej działki, oraz długi czas od wysiewu do zbioru (nawet 10lat). Druga metoda uprawy to tzw uprawa polowa, charakteryzuje ją krótszy czas do wysiewu do zbioru, ale wymaga większych nakładów (dezynfekcji podła, ochrona chemiczna, sztuczne zacienienie).
Nasiona żeń-szenia koreańskiego
Miesiące czekania i pierwsze wschody
Niezależnie od wybranej metody, każda uprawę zaczynamy od wysiewu nasion. Nasiona żeń-szenia maja długi okres spoczynku (18-20) miesięcy. W warunkach naturalnych nasiona które jesienią opadną na podłoże po naturalnej zimowej stratyfikacji kiełkują w następnym roku, w małym procencie, większość z nich kiełkuje dopiero w kolejnym roku, pod warunkiem ze nie zostaną porażone przez patogeny odglebowe. Aby otrzymać siewki żeń-szenia w roku wysiewu musimy poddać nasiona kilku miesięcznej zimnej stratyfikacji. Nasiona najlepiej zaraz po zbiorze mieszamy z wilgotnym piaskiem i umieszczamy w małym otwartym pojemniku w lodówce (nie mogą zamarznąć). Okresowo uzupełniamy wodę tak by piasek był stale wilgotny i cierpliwie czekamy. Po kilku miesiącach przy okazji uzupełniania wody możemy kontrolować (delikatnie przegrzebujemy piasek) czy nasiona „budzą się do życia”. Jak tylko zauważymy ze nasiona pękają i pojawiają się kiełki nasiona przesadzamy do doniczek, a gdy okrzepną i rozbudują system korzeniowy przesadzamy małe sadzonki na miejsce stałe.
Małe siewki żeń-szenia
Niezależnie od wybranej metody polowej czy leśnej stanowiska żeń-szenia wymaga ściółkowania (5-7 cm słomy owsianej). Zastosowanie ściółkowania łagodzi wpływ kapryśniej wiosny na młode siewki (ciepłe dni i noce z przymrozkami) , zabezpiecza przed przesychaniem podłoża i hamuje rozwój chwastów. W uprawie polowej konieczne jest sztuczne zacienienie, które jest w stanie zredukować do 80% oświetlenia słonecznego. Kiedyś stosowano drewniane zadaszenia, a ostatnio coraz częściej odpowiednio geste siatki propylenowe rozpięte na specjalnych stelażach. Żeń-szeń jest rośliną dla „cierpliwych i wytrwałych” podczas kilku lat uprawy wymaga stałego doglądania i pielęgnacji, a w razie zauważenia zmian w wyglądzie, natychmiastowej ochrony. Ściółkę należy przynajmniej raz w roku wymieniać na nową, w czasie wymiany dokładnie spulchniamy podłoże i usuwamy chwasty.
Żeń-szeń to najstarsza roślina stosowana w celach leczniczych, jego nazwy ludowe to : korzeń życia, człowiek korzeń, wszechlek, boskie ziele, eliksir życia, sól ziemi i wiele innych. Uważa się, że w lecznictwie ludowym krajów Azji Wschodniej jest on znany od 5000 lat. Do Europy żeń-szeń trafia za sprawą mauretańskich żeglarzy ok XX wieku, popularność tego roślinnego panaceum na wiele schorzeń rośnie dopiero gdy w 1274 r. Marko Polo ponownie sprowadza żeń-szeń na „europejskie salony”.
Zarówno TCM (tradycyjna medycyna chińska), jak i współczesne badania laboratoryjne dowodzą jego niepowtarzalnych wręcz cudownych właściwościach:
przeciwdziała zmęczeniu, znużeniu
działa pobudzająco (zwiększając witalność u kobiet i mężczyzn)
wzmacnia system nerwowy
przeciwdziała skutkom stresu fizycznego i emocjonalnego
stymuluje układ immunologiczny (odpornościowy) organizmu
wzmacnia pamięć, procesy myślenia i kojarzenia
wspomaga w leczeniu AIDS i gruźlicy
obniża poziom cholesterolu we krwi (sprawcę miażdżycy i nadciśnienia)
przyspiesza gojenie ran (w postaci maści)
pobudza produkcję przeciwciał przeciwwirusowych
obniża ryzyko wykrzepiania wewnątrznaczyniowego
pomaga w kontroli cukrzycy poprzez obniżanie poziomu cukru we krwi
zmniejsza uszkodzenie komórek wywołane szkodliwym promieniowaniem
chroni wątrobę przed ubocznymi skutkami działania leków, alkoholu i toksyn
działa jak antyoxydant, zapobiegając gromadzeniu się w organizmie uszkodzonych komórek
odgrywa znaczącą rolę w zwalczaniu raka
podwyższa jelitowe wchłanianie czynników odżywczych
zmniejsza zmęczenie, redukuje bóle mięśniowe, przyspiesza powrót do spoczynku po wysiłku fizycznym
