Pochrzyn chiński, Dioscorea batatus)

Pochrzyn chiński, zwany też jako jams Chiński, Chiński ziemniak. Gatunek rośliny z rodziny pochrzynowatych Dioscoreaceae około 800 gatunków. W warunkach naturalnych występuje głównie w górzystych rejonach Azji wschodniej Chiny, Japonia i Korea, gdzie został odkryty przez Decne w 1854r. Z względu na walory kulinarne i zdrowotne szybko się rozprzestrzenił po całym świecie, w tym także na rejony o mniej sprzyjającym klimacie jak np. Polska. Jest to bardzo szybko rosnąca bylina, która jak większość pnączy w naszym klimacie zamiera aż do ziemi. Zamiera by wiosną następnego roku „odbić” od poziemnego kłącza i wyrosnąć na większą niż poprzednio. W warunkach naturalnych gdzie występuje głównie w klimacie tropikalnym pochrzyn dorasta do sporych wymiarów, nawet 6-8 metrów wysokości. W warunkach krajowych gdy co roku rośnie od „zera” osiąga do 3-4 metry wysokości. Posiada bardzo rozbudowany system korzeniowy. W sprzyjających warunkach klimatu tropikalnego wytwarza gigantyczne bulwy (50cm) i wadze do kilku kilogramów. Bulwy z cienką skórką koloru białego, jasno różowego czasem jasno brązowego. Kolor zależny od odmiany i stanowiska uprawy. Miąższ bulw biały lub żółty. Łodygi cienkie i elastyczne, z łatwością czepią się nie tylko specjalnych podpór, ale także powierzchni względnie płaskich jak mury i elewacje budynków. Liście są bardzo dekoracyjne sercowate, błyszczące ciemnozielone, z wyraźnie zaznaczonymi 7-9 „nerwami”. Kwitnie od czerwca do lipca. Kwiaty dwupienne, jasno zielone do żółtego o przyjemnym orientalno cynamonowym zapachu. Kwiaty żeńskie 1-słupkowe wyrastające w kątach liści wprost z łodyg, męskie zebrane w groniaste kwiatostany. Owocem jest kulista, czasem owalna szaro brązowa bulwka napowietrzna średnicy 6-10 mm, bulwki te pojawiają się w kątach liści. Bulwki są jadalne, bardzo smaczne o orzechowym posmaku, najlepsze są świeże zaraz po zerwaniu. Podziemne bulwy pochrzyny Chińskiego zawierają 75% wody i 20% skrobi. Mogą być spożywane na surowo, albo po obróbce cieplnej podobnie jak ziemniaki. Mogą być smażone, pieczone, gotowane, albo duszone. W krajach dalekiego wschodu po ususzeniu robi się z nich mąkę wykorzystywaną do pieczenia ciast i deserów. Mniejsze bulwy możemy gotować w całości, większe wymagają podzielenia podobnie jak duże ziemniaki. W miejscach cięcia pojawia się sok podobny do śluzu, który po ugotowaniu zanika. Pochrzyn doskonale znosi długie przechowywanie, wykopany jesienią może być przechowany do 6 miesięcy w warunkach (ciemno i chłodno) optymalnych dla ziemniaków. Pochrzyn Chiński to nie tylko ozdoba ogrodów, to smaczne warzywo, ale i cenna roślina lecznicza. 

 

W wstępie wspomniałem ze jest to bylina klimatu tropikalnego. W warunkach krajowych co roku po większych jesiennych przymrozkach część nadziemna zamiera, a pozostające w ziemi bulwy są w stanie wytrzymać -20 st. Gdy stanowisko wyściółkujemy (kora trociny), wytrzyma dużo więcej. Pochrzyn wymaga gleb próchnicznych z dużą zawartością kompostu, głęboko spulchnionych. Stanowisko słoneczne, podłoże najlepiej stale wilgotne, ale bez zastoin wodnych. Z dużym powodzeniem może też być uprawiany na glebach zwięzłych i gliniastych, jednak pozyskiwanie bulw jest wtedy zajęciem dość pracochłonnym. 

 

 

Pochrzyn rozmnaża się poprzez wysiew bulw powierzchniowych, oraz poprzez bulwy podziemne. W przypadku bulw podziemnych można użyć mniejszych rozmiarowo posadzonych w całości, albo od większych przeznaczonych do konsumpcji odciąć górną część robiąc sadzonkę z tzw „piętką”. Jest to fragment bulwy z uśpionymi pąkami. W każdym z przypadków bulwy sadzimy wiosną na miejsce stałe dość głęboko ok. 15-20 cm. Przy większych nasadzeniach na cele konsumpcyjne mimo, że bulwy dorastają do sporych rozmiarów nie ma potrzeby stosowania dużego rozstawu roślin. Rozstaw 30x30 cm zupełnie wystarczy, bo bulwy podziemne ułożone są ukoście, a czasami wręcz pionowo. Tu warto zaznaczyć że wykopanie bulw które zalegają na głębokość nawet 70-80cm wymaga sporej ingerencji w najbliższe otoczenie. Warto to uwzględnić wybierając stanowisko tak by w czasie „wykopków” nie ucierpiały sąsiednie rośliny. 

 

 

W przypadku rozmnażania z bulw powierzchniowych najlepiej jest posadzenie ich do doniczek. Zebrane jesienią bulwy powierzchniowe do momentu wysiewu przechowujemy w warunkach zbliżonych do tych jakie są optymalne dla ziemniaków. Chłodne przewiewne i w miarę wilgotne pomieszczenie. Mimo to w pewnym momencie (luty marzec) podobnie jak ziemniaki bulwy pokrywają się maleńkimi pąkami i cienkimi korzonkami. Pojawienie się „korzonków” to ostatni dzwonek by bulwy posadzić do doniczek. Podłoże to typowa ziemia ogrodowa , pojedyncze bulwy powierzchniowe sadzimy płytko 2-3 cm i dobrze podlewamy. Jako doniczka w zupełności wystarczy każda o pojemności 0,5 litra lub większej. Doniczki umieszczamy w ciepłym pomieszczeniu i okresowo podlewamy. W połowie maja, gdy minie okres „zimnych ogrodników” sadzonki przesadzamy do ogrodu na miejsce stałe. 

 

Pochrzyn jest pnączem i wymaga odpowiedniej do swoich wymiarów ( 3-4m) podpory. Mogą to być odpowiednie kratownice, pergole, południowe elewacje wszelkiego rodzaju zabudowań, albo drzewa. Pochrzyn nie wymaga zbyt wielu zabiegów agrotechnicznych. Zabiegi te ograniczają się do okresowego odchwaszczania i częstego podlewania w przypadku słabych opadów deszczu. Dla celów kulinarnych bulwy kopiemy późną jesienią w drugim roku po posadzeniu, gdy sadzony był z bulw podziemnych, lub trzecim gdy rozmnażany był z bulw powietrznych poprzez sadzonki.

.

Podziemna bulwy to głównie woda i skrobia, pozostałe 5% masy to substancje czynne głównie saponiny sterydowe (dioscyna, jamogenina), garbniki, alkaloidy, fitoestrogeny, bata-karoten, witaminy (C i B1), oraz minerały potas,magnez,mangan i sód. 

 

 

Surowcem zielarskim wykorzystywanym w lecznictwie jest cała albo rozdrobniona (zmielona) wysuszona bulwa podziemna. Przed suszeniem z bulw należy usunąć skórkę. Dla celów leczniczych bulwy kopiemy bardzo późna jesienią, nawet po przymrozkach gdy cała część nadziemna wyschnie. Chodzi o to by cała „energia” gromadzona i krążąca latem w zielonej części była już w kłączach. Z uwagi na rejon pochodzenia pochrzyn głównie wykorzystywany był w tradycyjnej medycynie Azji Wschodniej, najczęściej w postaci proszku albo wywaru. W TCM nazywany SHAN YAO klasyfikowany był jako lekarstwo w leczeniu problemów hormonalnych i seksualnych oraz środek tonizujący posiadający działanie:

antyseptyczne

moczopędne

napotne

odtruwające

poprawiające krążenie krwi

pobudzające regenerację tkanek

pobudzające trawienie i wchłanianie pokarmu

przeciwgorączkowe

przeciwbólowe

przeciwreumatyczne

przeciwzapalne

przeciwmiażdżycowe

regulujące wypróżnienia

rozkurczowe

rozszerzające naczynia krwionośne

wykrztuśne

żółciopędne

Już wieki temu zauważono zdolność pochrzynu na wywieranie korzystnego wpływu na tło hormonalne kobiet i potencję u mężczyzn

poprawia potencję

normalizuje stan po menopauzie

rozwiązuje problem wczesnego wytrysku

reguluje cykl menstruacyjny

normalizuje stan hormonalny, zwłaszcza w okresie menopauzy

utrzymuje w dobrej kondycji narządy płciowe kobiety, 

jest skuteczny przypadku skurczów związanych z zespołem napięcia przedmiesiączkowego. 

Zawarte w nim fitoestrogeny zmniejszają ryzyko rozwoju raka jelita grubego, macicy i piersi.
 

Preparatom z pochrzynu przypisywane jest też działania do tego jaki jest obserwowane po podaniu dehydroepiandrosteronu DHEA (hormon młodości).

 

Aktualizacja 20 11 2022