Werbena pospolita

Werbena pospolita – (Verbena officinalis)

Werbena pospolita, lekarska, bylina z rodziny werbenowatych występująca w Europie, Azji i północnej Afryce. Werbena pospolita była uważana za zioło o dużej wartości już w starożytności. Utożsamiano ją z boskością i innymi siłami nadprzyrodzonymi. W starożytnym Egipcie nazywana była „łzami Isis”. Celtyccy kapłani (druidzi) używali jej w trakcie swoich magicznych obrzędów. Jest rośliną związaną z Cerridwen i świętą dla druidów. Wieńce z niej, noszone na głowie, są elementem rytuałów inicjacyjnych. Bywa też używana do rytualnego “zamiatania” i oczyszczania ołtarzy, a także – jak kropidło – zanurzana w wodzie używanej do błogosławieństw. W średniowieczu, werbena pospolita była tak często przepisywana na liczne schorzenia, że stała się ulubionym ziołem zielarzy. Nazwa 'werbena "pochodzi od celtyckiego słowa "ferfaen" które oznacza "wyprzeć kamienie ". W początkach ery chrześcijańskiej, legenda ludowa głosiła, że werbeny pospolitej użyto żeby zatamować krwawienie z ran Jezusa po zdjęciu z krzyża: stąd wzięła początek nazwa „święte zioło”. Chińskie legendy nazywają ją „Zębem Smoka” odnosząc się do siły, która w niej drzemie. Herbatka z werbeny to znany od wieków środek uspakajający oraz łagodzący bezsenność, a rozsypane po domu wysuszone ziele werbeny wprowadza do niego spokój i harmonię. Dotknięcie dłońmi umytymi w wyciągu z niej miało też wzbudzić miłość drugiej osoby i dlatego była uznawana za jeden z silniejszych afrodyzjaków, z tego powodu też Grecy wrzucali do wina jej kwiaty.
W Polsce werbenę pospolitą możemy znaleźć na kamienistych suchych zboczach, przydrożach i nieużytkach jako roślina ruderalna. Rzadko jest uprawiana w przydomowych ogródkach jako roślina lecznicza, a znalezienie jej na stanowisku naturalnym nie jest takie łatwe. W czasie wielu swoich wędrówek bezdrożami pogórza Dynowskiego raz tylko spotkałem werbenę pospolitą rosnącą nad kamienistym brzegiem Sanu w okolicach mostu w Iskaniu.

 

Roślina ma wysokość do 70 centymetrów, łodygę silnie rozkrzewioną z pędami bocznymi, czterokanciastą, na krawędziach szorstko owłosioną. Liście ułożone naprzeciwlegle, dolne i górne niepodzielone, środkowe pierzastodzielne. Na końcach pędów tworzą się kłosokształtne kwiatostany Kwiaty zebrane są w wąskie wierzchołkowe kłosy, w których jednocześnie otwartych jest tylko kilka kwiatków; pod kwiatkami podsadki; kielich i działki okwiatu pięciokrotne; działki kielicha zrośnięte, krótkie, włochate; płatki zrośnięte u nasady i przechodzące w wąską rurkę, kwiaty są niebieskofioletowe, znane są również formy o kwiatach różowych i białych, niekiedy oznaczane jako odmiany, przyciągają motyle

Werbena kwitnie od lipca do września, obficie zawiązuje nasiona, dając na dobrym stanowisku duży samosiew. Preferuje stanowisko słoneczne, przepuszczalne podłoże, kamieniste do piaszczystego. W przeciwieństwie do gatunków werbeny ogrodowej roślina mrozoodporna i wybitnie odporna na suszę.

 

Optymalnym terminem wysiewy nasion jest koniec lata, tak by nasiona przeleżały w glebie i przez okres zimowego spoczynku przygotowały się do wiosennych wschodów

 

Samosiew Werbeny 

Nasiona werbeny pospolitej możemy także wysiewać wczesną wiosną w szklarni lub inspekcie ( po 30 dniowej zimnej stratyfikacji). Nasiona wysiewamy powierzchniowo zapewniając dostęp światła i stale wilgotne podłoże. 

 

 

Siewki gdy tylko podrosną możemy przepikować do doniczek i gdy tylko zaczną rosnąć po 3-4 tygodniach przycinamy ich wierzchołki by się rozkrzewiły. Gdy sadzonki dobrze rozwiną system korzeniowy przesadzamy na miejsce stałe w rozstawie 40x40 cm. Werbena raz posadzona będzie rosła na tym stanowisku długie lata.

 

Werbena jesienią 

Przypisywanie werbenie magicznych właściwości było ściśle związane z wczesnym odkryciem jej działań leczniczych. Niemal od zawsze wiedziano, że to roślina poprawiająca nastrój, dodająca energii, wyostrzająca umysł oraz pobudzająca kreatywność. Właściwości werbeny, którym w przeszłości przypisywano magiczne znaczenie, związane są z zawartymi w niej składnikami chemicznymi. Można w werbenie znaleźć kilka rodzajów glikozydów irydoidowych, flawonoidów, fitosteroli, trójterpenów, oraz fenolokwasów. Równie bogaty jest olejek werbenowy otrzymywany z liści i kwiatów w procesie destylacji z parą wodną. Duża zawartość w nim cytralu (do 70%), nerolu i mircenu sprawia, że jego właściwości są zbliżone do olejku pozyskiwanego z trawy cytrynowej. Bogaty w cytral olejek z werbeny jest do tej pory używany w zwalczaniu migrenowych bóli głowy, mdłości i bezsenności. Nazwę tej rośliny ("ferfaen" która oznacza "wyprzeć kamienie ") interpretowano także bardziej dosłownie, przywołując zastosowanie tej rośliny w problemach z kamieniami pęcherza moczowego, nerek i woreczka żółciowego.  Współcześnie werbena pospolita jest wykorzystywana jako składnik perfum, przyprawa, ale także roślina lecznicza. Można ją dodawać do potraw, chcąc wyostrzyć ich smak. Stanowi także orzeźwiający dodatek do wód smakowych lub herbat. Perfumy zawierające olejek z werbeny charakteryzują się mocną, orzeźwiającą nutą cytrusową.

W aptece można ją obecnie znaleźć w wieloskładnikowych syropach wykrztuśnych i preparatach rozrzedzających wydzieliny gromadzące się w zatokach i oskrzelach. Poza tym w homeopatii wykorzystywana jest do produkcji leków pomocnych w leczeniu bezsenności i nerwicach. Werbena bywa także stosowana zewnętrznie, w postaci okładów przy źle gojących się ranach, krwiakach, obrzękach oraz wysypkach. Można jej również używać w postaci płukanek w przypadkach zapalenia błony śluzowej jamy ustnej.

 

 

Aktualizacja 20 11 2022